Κάτι πολύ παραπάνω από ένα «δυστοπικό» βιβλίο, «Η Μελαγχολία της αντίστασης» του Laszlo Krasznahorkai, ξεκινάει με την κυρία Πφλάουμ και το ταξίδι επιστροφής της στην πόλη όπου μένει. Αμέσως καταλαβαίνουμε ότι κάτι δεν πάει καλά, η ατμόσφαιρα είναι λίγο απειλητική, υπάρχουν υπαινιγμοί για την διαταραχή της ομαλής πορείας των δρομολογίων και η ψυχολογία της κυρίας αυτής δείχνει άνθρωπο που έχει υποστεί κάποια ταλαιπωρία . Κάτι έχει αλλάξει, δεν ξέρουμε ακριβώς τι, αλλά το σίγουρο είναι, ότι το μόνο ασφαλές καταφύγιο είναι το σπίτι της, στο οποίο δεν ξέρει καν αν θα καταφέρει να φτάσει αφού η καθυστέρηση του τρένου, της φέρνει ένα σωρό προβλήματα. Οι ξένοι γύρω είναι απειλητικοί και υπάρχει στον αέρα κάτι που μας δείχνει ότι οι περισσότερες κοινωνικές συμβάσεις έχουν καταλυθεί.
Με τον μαγευτικό του τρόπο ο Krasznahorkai μας βάζει από τις πρώτες γραμμές στο σύμπαν του, αυτό το τρομακτικό σύμπαν που θα μας οδηγήσει σε μια παρατημένη πόλη, με τους ανθρώπους κρυμμένους στα σπίτια, του δρόμους γεμάτους σκουπίδια, μια πόλη χωρίς καύσιμα έρημη, παγωμένη και απειλητική.
Ο λόγος του Krasznahorkai, λογοτεχνικά όμορφος, στέκεται αυτόνομα, πέρα από κάθε πλοκή, και δείχνει ευτυχώς να μην έχει χάσει τίποτα από την πρωτότυπη ομορφιά του μέσα από την πολύ καλή μετάφραση της Ιωάννας Αβραμίδου. (ελπίζω να μεταφράσει η ίδια και άλλα δικά του βιβλία).
Κεντρικοί χαρακτήρες του βιβλίου είναι ο γιος της κυρίας Πφλάουμ, ο απλοϊκός και «αλαφροΐσκιωτος» Βάλουσκα ταχυδρόμος, περιπατητής, «ο τρελός του χωριού» για τους πολλούς, και ο Έστερ, πρώην διευθυντής του Δημοτικού Ωδείο, ευυπόληπτο μέλος της κοινωνίας πλην όμως αποσυρμένος από αυτήν, λόγω της επιθυμίας του, σύμφωνα με τα λεγόμενα του του να αφοσιωθεί αποκλειστικά στην μουσική. Οι ζωές αυτών των δύο, οι οποίοι πατάνε σε εντελώς διαφορετικά μονοπάτια θα συνταραχθούν και μέσα από αυτήν την αναταραχή θα χάσουν την διαφορετικότητα τους και θα ακουμπήσουν σε ένα κοινό και για τους δυο μονοπάτι.
Την καταθλιπτική ατμόσφαιρα της πόλης που μας περιγράφει ο Krasznahorkai έρχεται να επιβαρύνει η έλευση ενός τσίρκου. Το πιο σημαντικό του έκθεμα είναι το βαλσαμωμένο κουφάρι μίας τεράστιας φάλαινας. Το τσίρκο το ακολουθούν ταραχοποιοί οι οποίοι καθοδηγούνται από κάποιον μυστηριώδη «πρίγκηπα».
Έτσι θα ξεσπάσει ένα τεράστιο κύμα βίας και παραλογισμού που θα ξυπνήσει τους κατοίκους αυτής της πόλης και θα τους κάνει να συσπειρωθούν ενάντια σε αυτή την απειλή. Βία και παραλογισμός. Αυτά τα δύο πάνε πάντα μαζί. Η βία σε κάνει να ασχοληθείς με αυτή γιατί εκπέμπει μια ψευδαίσθηση ζωής, λειτουργεί καλά πάνω σε πεθαμένους ανθρώπους που νομίζουν ότι ξυπνάνε. Πάντα το κακό μας μαγνητίζει και ειδικά όταν δεν ξέρουμε από πού προέρχεται.
Το κακό στο βιβλίο του Krasznahorkai έρχεται σε μια πόλη η οποία είναι έτοιμη να το δεχτεί, έρχεται με την μορφή του τσίρκου, μέσο για την μεταφορά του είναι η διασκέδαση του κόσμου, η σχόλη, το φαντασμαγορικό, έρχεται σαν την προσωποποίηση της ενοχής μας δηλαδή, σε αυτόν τον κόσμο που ανταμείβοντας την εργασία, ανταμείβει τον εργατικό άνθρωπο, τον μόχθο, την προσπάθεια, την απασχόληση, αυτή την συνεχή απασχόληση που κάνει το κεφάλι μας ζούγκλα και δεν μας αφήνει καθόλου χώρο μέσα για να σκεφτούμε πως είναι ο ουρανός, να αντικρίσουμε αυτό που είναι ωραίο γύρω μας και μέσα μας.
Οι σκέψεις που τριγυρίζουν στο κεφάλι μας παλεύουν να βρουν την θέση τους μέσα σε έναν εγκέφαλο που λειτουργεί στο φουλ, προσπαθώντας να μην αφήσει κενά χρόνου που μπορεί να δώσουν την ευκαιρία σε νέες ονειροπόλες σκέψεις να γεννηθούν, σκέψεις που θα δημιουργήσουν ανθρώπους που κοιτάνε λίγο περισσότερο τον ουρανό. Ο Βαλουσκα όμως τον κοιτάζει, και τον περιγράφει σε όλους. Κοιτάζει τον ουρανό, φαντάζεται το σύμπαν ψάχνει την αρμονία στους πλανήτες. Ονειροπόλος, χαζούλης, «αργός», αυτό είναι για τους περισσότερους αυτής της πόλης. Και όταν έρχεται το τσίρκο δεν μπορεί να φανταστεί το κακό. Το κακό του φέρνει ενοχές – η σκέψη του κακού του φέρνει ενοχές – του είναι πιο εύκολο να θεωρεί τους άλλους καλούς, τον ηρεμεί. Έτσι το κακό δεν τον πιάνει. Η ομάδα των ταραχοποιών που θα μολύνει αυτή τη πόλη τον περιλαμβάνει στους κόλπους της και το καλό γίνεται με τόση ευκολία κακό. Δεν υπάρχει πια ενοχή, αφήνει το κακό να τον ελευθερώσει από τα δεσμά του. Αλλά κατά ένα παράξενο τρόπο εκείνος είναι ακόμα καλός.
Ο Έστερ αποσυρμένος στο σπίτι του για να μην μολυνθεί από την μικρότητα αυτού του κόσμου βρίσκει την αρμονία στην μουσική. Στην νόηση, στην λογική και στη πυθαγόρεια αρμονία. Αρνείται την κίνηση, αρνείται το έξω, αρνείται τον κόσμο. Η αποκάλυψη, του γίνεται όταν είναι πια αργά. Όταν η ορδές και το κακό έχουν ρουφήξει τον Βαλουσκα. Και όλα φανερώνονται με τον πιο απλό τρόπο. Το μπήξιμο της βίδας στον τοίχο. Η μεταμόρφωση έρχεται όταν λιγότερο την περιμένει. Ο κόσμος του φανερώνεται όπως ακριβώς είναι, και το καλό παίρνει την θέση του κακού. Ο κόσμος είναι εκεί για να τον δει, πρέπει να πλησιάσει σε αυτόν, όχι να σκεφτεί μόνο. Ο κόσμος δεν είναι μόνο ένας τεράστιος εγκέφαλος.
Ποια ακριβώς είναι η ηθική αυτής της μικρής πόλης; Ποιοι είναι αυτοί που την κατοικούν; Και τελικά ποιοι είναι κακοί και ποιοι καλοί; Ο αθώος Βάλουσκα που παρασέρνεται από τον όχλο; Ο μισάνθρωπος που αδιαφορεί για το τι γίνεται έξω από την πόρτα του, οι υπόλοιποι πολίτες που ο καθένας ασχολείται με το προσωπικό του μικροσύμπαν; Το τσίρκο απλώς τα βγάζει όλα στη φόρα. Βγάζει την αρρώστια σε κοινή θέα. Αυτή είναι και η δουλειά του άλλωστε. Να δείχνει. Η κοινωνία δεν θα αλλάξει. Το μήνυμα είναι απαισιόδοξο. Ο Βάλουσκα δεν θα μας ξαναμιλήσει για τον ουρανό. Και η κοινωνία θα συνεχίσει να υπάρχει όπως ήταν.
No comments:
Post a Comment