“Έκπτωτε Άγγελε (Anschel) της Πράγας, έχω κάνει ακρότητες για εσάς. Έχω αυνανιστεί, έχω μεθύσει με κείμενα σας. Έχω σκεφτεί να πηδήσω από μπαλκόνι αγκαλιά με τα βιβλία σας. Έχω τσακωθεί άγρια με συναδέλφους στο Πανεπιστήμιο, σε συνέδρια και συμπόσια, ειδικά μ’όσους μηρυκάζουν τα θέσφατα διαφόρων μετρ καφκολογίας, ακόμα και γκόμενο έχω χτυπήσει άσχημα στο κεφάλι με τα ημερολόγια σας. Ντρέπομαι. Μέχρι και τον αστρολογικό σας χάρτη έχω σχεδιάσει.» (σελ. 224)
Με έναυσμα την αγάπη του για τον Κάφκα, ο Φάινς δημιουργεί ένα μυθιστόρημα, το οποίο διαβάζεται άνετα και από τους μη συμφιλιωμένους με το έργο του σημαντικού τσεχοεβραίου συγγραφέα. Αποσπάσματα από τα βιβλία του Κάφκα χρησιμοποιούνται ως οικοδομικά υλικά στο κτίσιμο ενός λογοτεχνικού ψηφιδωτού, τοποθετούμενα με ακρίβεια μέσα σε ένα κείμενο-ψυχογράφημα του ίδιου του Κάφκα, του έργου του αλλά και της σκοτεινής εποχής τού πρώτου τέταρτου του 20ου αιώνα. Ο Φάινς καταφέρνει να δημιουργήσει ένα έργο με αυτόνομη αξία χρησιμοποιώντας ως πρώτη ύλη τον άυλο χώρο που δημιουργείται ανάμεσα στον συγγραφέα και τον αναγνώστη του.
Πολλοί έχουν μιλήσει για τη δυναμική σχέση αναγνώστη – συγγραφέα, μια σχέση -πρόκληση και για τους δυο. Για τον πρώτο, πολλές φορές η αποκρυπτογράφηση του χαρακτήρα τού δημιουργού ενός πολυαγαπημένου έργου τον κάνει να αισθάνεται ότι ανοίγει επιπλέον πόρτες στην κατανόηση του κειμένου και για τον δεύτερο ο τρόπος που το έργο του γίνεται δεκτό από τους αναγνώστες μπορεί να του αποκαλύψει κρυφά συναισθήματα του, έννοιες και κίνητρα που μπήκαν μέσα στο βιβλίο από μια πλάγια οδό, τα οποία ο ίδιος δεν αντιλήφθηκε καν.
Ο Φάινς καλύπτει το κενό ανάμεσα σε αυτούς τους δύο, γεννώντας έναν χαρακτήρα, την Ερευνήτρια, η οποία ενσωματώνει τον θαυμασμό, τον θυμό, τη ζήλεια και κάθε άλλο συναίσθημα που έχει γεννηθεί στον αναγνώστη-Φάινς προς τον συγγραφέα φάντασμα, που ο θάνατος δεν τον εμποδίζει να δημιουργεί ξανά και ξανά, μέσα από την ικανότητα της αέναης σημειολογικής μεταμόρφωσης της λογοτεχνίας.
«Ωστόσο κάθε πρωί ξυπνούσα, όταν κοιμόμουν, όσο κοιμόμουν, όπως κοιμόμουν, με το ίδιο αναπάντητο ερώτημα: ανασύνθεση ή αποσύνθεση;
Δηλαδή ανασυνθέτεις το παρελθόν του ερευνητικού σου αντικειμένου για να το φέρεις ανάγλυφα και πειστικά στο παρόν, ή αποσυντίθεσαι εσύ στη θέση του ώστε να επιστρέψεις στο παρελθόν του, να ψηλαφίσεις όσο πιο απτά γίνεται την εποχή του, τα πρόσωπα που το διαμόρφωσαν, τις σκέψεις και τις εικόνες που το βασάνιζαν ή το γαλήνευαν;»(σελ. 227)
Προσπαθώντας να εκφράσω την αίσθηση που μου έδωσε το μυθιστόρημα «Η Ερευνήτρια» μου έρχεται στο μυαλό το βιβλίο του Max Porter με τίτλο «Η θλίψη είναι ένα πράγμα με φτερά», καθώς, όπως ακριβώς εκεί η θλίψη του θανάτου μετουσιώνεται σε ένα κοράκι που επισκέπτεται την οικογένεια που πενθεί, έτσι και εδώ, όλα αυτά που έχει αισθανθεί ο συγγραφέας μέσα από την πολυετή και πολύπεπίπεδη ανάγνωση των βιβλίων του Κάφκα, έχουν αποκτήσει μια νέα, δική τους υπόσταση που κινεί όλο αυτό το μυθιστόρημα μέσα από τη μορφή μιας εμμονικής ερευνήτριας.
Η εντυπωσιακά όμορφη γραφή του Φάινς ικανοποιεί τόσο τις αισθητικές όσο και τις πνευματικές απαιτήσεις του αναγνώστη και τον παρακινεί να αναζητήσει και τα υπόλοιπα βιβλία του ιδίου με την προσδοκία παράτασης της αναγνωστικής απόλαυσης που του προκαλεί.
«Εξάλλου, ανέκαθεν ήμουν η δίψα τού μακριά για το κοντά, ένα μακριά διψασμένο για κοντά, απελπισμένο για κοντά, ανεξέλεγκτο για κοντά, πέραν του κοντά, εκεί όπου το κοντά έχει απολέσει την εγγύτητα του, τη γειτνίαση του, το πλησίασμα του.» (σελ 73)
Η αναφορά στη ζωή και το έργο του Κάφκα ανανεώνει το ενδιαφέρον του αναγνώστη για αυτό, και προκαλεί για μια δεύτερη ή και τρίτη ανάγνωση, αναζητώντας σε αυτές τις επιπλέον προσεγγίσεις, την πηγή της αναγνωστικής εμπειρίας στην οποία μόλις έχει γίνει μάρτυρας. Γιατί ακριβώς αυτό βλέπω εγώ στο βιβλίο του Φάινς. Τη λεκτική αποτύπωση της ασυνείδητης διεργασίας που συντελείται κατά την ανάγνωση ενός λογοτεχνικού έργου. Χαρακτήρες των βιβλίων του Κάφκα μπλέκονται με τους υπαρκτούς ανθρώπους του περιβάλλοντος του, με την Πράγα του πρώτου τέταρτου του 20ου αιώνα και με την απεικόνιση όλων αυτών στον εγκέφαλο του Φάινς.
Να αναφέρω και μια λεπτομέρεια. Μου άρεσε ο τρόπος που παρατίθενται οι σημειώσεις με τις επεξηγηματικές λεπτομέρειες στο τέλος του βιβλίου χωρίς να υπάρχει πουθενά μέσα στο κείμενο αναφορά σε αυτές. Με αυτόν τον τρόπο το κείμενο διαβάζεται σε συνεχή ροή και η επιλογή ανάγνωσης ή όχι των επεξηγήσεων αφήνεται αποκλειστικά στον αναγνώστη.
Σκοπεύω να ξεσκονίσω τα βιβλία του Κάφκα που ξεκουράζονται στα ράφια της βιβλιοθήκης μου, αυτή τη φορά έχοντας στο μυαλό μου, τη ματιά της ερευνήτριας, ένα σκοτεινό δωμάτιο και την ανυποψίαστη Ευρώπη μια ανάσα πριν πέσει πάνω της το μεφιστοτελικό κακό.
 |
| φωτογραφία από το διαδίκτυο |
[Μικρή σινεφίλ παράκαμψη. Όπως θα χτυπάγατε το κεφάλι σας
στον τοίχο αν βλέπατε τη φιλόδοξη μεταφορά της Δίκης (1962) στο σελιλόιντ από
τον μεγαλοφυή Όρσον Ουέλς, έτσι θα βουλιάζατε γλυκά στον δαιμόνιο Ένοικο
(1976), ίσως την πιο καφκική ταινία που έχω δει, μια ταινία που γύρισε ένας
βραχύσωμος, ταλαντούχος και ερωρομανής Πολωνοεβραίος που διέσχισε σαν αγρίμι
τους δύο μεγάλους ολοκληρωτισμούς του προηγούμενου αιώνα-μιλάω προφανώς, για
τον Ρομάν Πολάνσκι.] (σελ.204)
Εκδόσεις: ΠΑΤΑΚΗ
