Kazuo Ishiguro - The Unconsoled

Έπεσε στα χέρια μου πρόσφατα το βιβλίο του Kazuo Ishiguro, The Unconsoled. Ο συγγραφέας γνωστός και από τα βιβλία του αλλά και από τις μεταφορές δύο από αυτών στον κινηματογράφο(Remains of the Day και Never let me go).Βιβλία αγαπημένα μου και τα δύο. Επομένως ξεκίνησα να το διαβάζω έχοντας ήδη σχεδόν σχηματισμένη γνώμη για το αν θα μου αρέσει ή όχι. Το κάνω αυτό. Και στα βιβλία και στους ανθρώπους καλώς ή κακώς.

Το βιβλίο όχι απλώς επιβεβαίωσε τις προσδοκίες μου αλλά και τις ξεπέρασε. Η υπόθεση απλή. Ο Ryder,φτασμένος πιανίστας φτάνει καθυστερημένος σε μια πόλη στην οποία πρόκειται να δώσει ένα κονσέρτο. Το ότι έχει καθυστερήσει το μαθαίνει λίγο μετά την άφιξη του στο ξενοδοχείο από μία υπάλληλο η οποία φαίνεται να έχει αναλάβει το χρονοδιάγραμμα και την οργάνωση γενικά των υποχρεώσεων του. Ο ίδιος δεν γνωρίζει τίποτα. Η σιγουριά όμως των γύρω του τον αποτρέπει από το να εκφράσει αυτή την άγνοια του. Όλοι μιλάνε για το γεγονός της Πέμπτης που προφανώς είναι η μέρα της συναυλίας. Ο Ryder χωρίς να έχει ξεκάθαρο τίποτα στο μυαλό του αποφασίζει να ακολουθήσει την ροή των πραγμάτων ελπίζοντας ότι αργότερα θα ξεκαθαρίσει το τοπίο. Δεν έχει και πολλές επιλογές αφού από ότι φαίνεται χάνει όλες τις ευκαιρίες να ενημερώσει τους υπεύθυνους για την άγνοια του προγράμματος την οποία αποδίδει σε κάποια κακή συνεννόηση. Έτσι από την αρχή ο αναγνώστης αισθάνεται μια ανασφάλεια νοιώθοντας χαμένος μαζί με τον Ryder σε ένα κουβάρι γεγονότων και καταστάσεων που ξετυλίγονται γύρω από αυτόν, αυτόνομα και ανεξάρτητα από οποιαδήποτε προσωπική βούληση του.

Σχεδόν αμέσως καταλαβαίνουμε ότι ο χρόνος διαστέλλεται και συστέλλεται έτσι ώστε να βοηθάει την αφήγηση και την ροή των γεγονότων. Δεν υπάρχει «πραγματικός» χρόνος. Η άνοδος με το ασανσέρ στο δωμάτιο του ξενοδοχείου διαρκεί αρκετές σελίδες, τόσες ώστε να επιτρέψει έναν αρκετά μακροσκελή διάλογο ανάμεσα στον Ryder και στον Gustav, υπάλληλο του ξενοδοχείου(porter). Ο χώρος και η αντίληψη διαστρεβλώνονται αντίστοιχα. Μέσα στο ασανσέρ ανακαλύπτει μετά από αρκετή ώρα ότι υπάρχει και μία γυναίκα – πόσο μεγάλο μπορεί να είναι ένα ασανσέρ!- την οποία δεν είχε δει από την αρχή. Χώρος και χρόνος στροβιλίζονται δίνοντας μας την εντύπωση ότι όλα αυτά διαδραματίζονται μέσα σε ένα όνειρο. Ο Ryder στην διάρκεια του βιβλίου «κυλάει» από το ένα μέρος στο άλλο, χωρίς να λαμβάνει υπόψη του τις υποχρεώσεις του και τα χρονικά διαστήματα που απαιτούν αυτές,υποχρεώσεις σημαντικές όπως η φύλαξη του γιου του, ή ακόμα και το ίδιο το κονσέρτο που έχει να δώσει. Ο αναγνώστης τον ακολουθεί να διανύει διαδρομές που δεν γνωρίζει, φτάνοντας στον προορισμό του πάντα μετά από κάποια τυχερή συγκυρία. Ο συγγραφέας μας ξεγελάει με τις αποστάσεις. Διαδρομές που διαρκούν πολλές ώρες διανύονται μέσα σε λίγα λεπτά στον γυρισμό ή ακόμα λιγότερο ρεαλιστικά αποστάσεις ανατρέπονται με την εμφάνιση μιας πόρτας η οποία μέσα σε λίγα λεπτά μας οδηγεί πίσω στο σημείο εκκίνησης (μια πόρτα που μου θυμίζει την Αλίκη – μαγικές πόρτες εμφανίζονται μπροστά του που καταργούν τον χρόνο και την συνέχεια του χώρου). Γεγονότα τα οποία διαρκούν μεγάλο μέρος της ημέρας για τονRyder αφήνουν ανέπαφο τον χρόνο γι αυτούς που τον περιμένουν. Ο Ishiguro μας δίνει συνέχεια την αίσθηση του παράλληλου γεγονότος. Το κυνήγι του χρόνου γίνεται συνέχεια αισθητό αλλά και αυτόματα ακυρώνεται. Ο Ryder είναι πάντα κάπου, αλλά και συγχρόνως πρέπει να είναι κάπου αλλού. Όλο αυτό υποδηλώνει στον αναγνώστη ένα υπαρξιακό άγχος. Χάνεται σε καφκικά μονοπάτια. Το κουβάρι δεν μπορεί να σταματήσει να ξετυλίγεται και ο Ryder γυρνάει γύρω γύρω προσπαθώντας να το ελέγξει χωρίς αποτέλεσμα.

Μερικές φορές ο αναγνώστης αναρωτιέται αν αυτός ο Ryder υπάρχει ή είναι ένας άδειος μαυροπίνακας που γεμίζει όσο εξελίσσεται η ιστορία. Συναντάει ανθρώπους που στην αρχή δεν αναγνωρίζει, μόνο και μόνο για να καταλάβει μετά από λίγο ότι είναι παλιοί γνωστοί του ή ακόμα και  σύντροφοι ή συγγενείς του. Από την "μηδέν" αναγνώριση δημιουργείται ένας κόσμος.Συνειδητοποιούμε ότι αυτή δεν είναι μια άγνωστη πόλη για αυτόν αλλά η πόλη στην οποία γεννήθηκε και μεγάλωσε. Στην αρχή όλοι φαίνονται ξένοι. Αλλά όλοι έχουν παίξει ένα ρόλο στο σενάριο της ζωής του.

Οι μνήμες του Ryder σε αντίθεση με τις μνήμες του Μαρσέλ στο Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο του Proust δεν είναι το αποτύπωμα που έχει αφήσει το παρελθόν στο μυαλό. Είναι το ίδιο το παρελθόν. Έχουν υπόσταση και συμμετέχουν στο παρόν. Το δωμάτιο του ξενοδοχείου που θα εγκατασταθεί αρχικά ο Ryder είναι το παιδικό του δωμάτιο. Δεν υπάρχει ως μνήμη, δεν ανασύρεται από το βάθος του μυαλού του λόγω μιας μυρωδιάς, ενός madeleine tea, μιας γεύσης. Υπάρχει. Το αγγίζουμε. Έχει έρθει από το παρελθόν και έχει θέση στο παρόν. Ο Ryder ταξιδεύει στο χρόνο αλλά είναι ακόμα εδώ. Το ίδιο συμβαίνει και με το αυτοκίνητο που συναντάει έξω από Karwinsky Gallery.Είναι το αυτοκίνητο των γονιών του από την παιδική του ηλικία. Μπαίνει μέσα. Το πιάνει. Και τελικά εκεί μέσα τον παίρνει ο ύπνος. Έτσι συναντιέται η πραγματικότητα με το παρελθόν. Ο ύπνος μπορεί να δικαιολογήσει αυτή την ανυπαρξία χρόνου. Και όταν ξυπνάει μένει πάλι χρόνος για όλα όσα πρέπει να γίνουν.

Βασικό στοιχείο του βιβλίου η οικογένεια. Η δικιά του και οι άλλες. Οι δυνάμεις που αναπτύσσονται μέσα της είναι  πραγματικές. Σε αντίθεση με τις δυνάμεις που συνδέουν όλα τα υπόλοιπα πρόσωπα και γεγονότα μεταξύ τους. Σχέσεις βαριές που δεν μπορούν να τις αντέξουν τα μέλη τους. Σχέσεις που σε κάνουν να λυγίζεις. Ο Stephan ευνουχισμένος σχεδόν προσπαθεί να σταθεί πάνω από την σιωπηλή απόρριψη των γονιών του. Ο Gustav δεν μιλάει με την κόρη του. Η κόρη του δεν μπορεί να βρεθεί στον ίδιο χωρόχρονο με τον Ryner, ο Ryner δεν μπορεί να πλησιάσει τον γιο του. Ο Hoffman φοβάται να δείξει στην γυναίκα του ότι δεν ξέρει να παίζει πιάνο. Η γυναίκα του εγκλωβισμένη στην τέχνη της. Η τέχνη σκοτώνει τους δεσμούς με τον γιο της, τον Stephan.Κύκλος αίματος. Η οικογένεια σαν μια πραγματικότητα πάνω από την ονειρική κατάσταση στην οποία βρισκόμαστε. Ανίκητη σχεδόν. Και καταστροφική. Η οικογένεια ως το μάτι που παρατηρεί, κριτικάρει, αρνείται. Η οικογένεια ως πηγή δυστυχίας, κινητήρια δύναμη και τροχοπέδη. Αναρωτιέμαι  τελικά μήπως η οικογένεια είναι και το κύριο θέμα  του βιβλίου.

Ο Brodsky,πιανίστας και χρόνια αλκοολικός, ως τραγική φιγούρα ενσωματώνει τις ενοχές της κοινωνίας που τον απαρνείται. Τα τραύμα του, εσωτερικό, εξωτερικό δεν έχει σημασία. Η αγάπη του για την Miss Colins μεγάλη. Πιο μεγάλη από τον εαυτό του. Γι αυτό την χάνει. Όπως χάνει και το πόδι του. Διαμελίζεται. Ο πόνος είναι και σωματικός. Το ακροατήριο δεν μπορεί να δεχτεί την μουσική που βγάζει η ορχήστρα κάτω από την διεύθυνση του. Ο κόσμος δεν μπορεί να δεχτεί έναν Mr Brodsky. Είναι ο τρελός του χωριού. Θα είναι ο τρελός ό,τι και να κάνει. Οι άνθρωποι τον ορίζουν. Τον έχουν ανάγκη. Δεν μπορεί να αλλάξει. Ο Brodsky είναι μέρος του ονείρου του βιβλίου. Ανυψώνεται και πέφτει. Γιατί αυτό πρέπει να κάνει. Σαν τον Χριστό. Για να μπορέσουν οι υπόλοιποι.

Και στο τέλος η συναυλία, το γεγονός που κινεί όλο το βιβλίο δεν πραγματοποιείται. Η αλληλουχία των γεγονότων δεν οδήγησε στον σκοπό.  Είναι και αυτό κάτι το φυσιολογικό. Τίποτα από αυτά που συμβαίνουν σε αυτό το βιβλίο δεν έχει τις επιπτώσεις που θα είχε στην πραγματικότητα. Όπως στα όνειρα. Ο χρόνος δεν καταλήγει στο γεγονός. Ο χρόνος απλώς σταματά. Και ξαναρχίζει από την αρχή.